Figüratif mağara sanatının en eski örneği Endonezya’nın Sulawesi Adası’nda Avustralyalı ve Endonezyalı bilim insanları tarafından keşfedildi. Bir yaban domuzu ve insana benzeyen üç figürden oluşan resmin en az 51 bin 200 yaşında olduğu ve daha önceki en eski mağara sanatından 5 bin yıl daha eski olduğu belirtildi. BBC’de yer alan habere göre keşif, modern insanın yaratıcı düşünce kapasitesini ilk kez gösterdiği zamanı geriye çekiyor.
Avustralya’daki Griffith Üniversitesi’nden Prof Maxime Aubert BBC News’e yaptığı açıklamada, keşfin insan evrimi hakkındaki fikirleri değiştireceğini söyledi.
Aubert, “Resim karmaşık bir hikaye anlatıyor. Hikâye anlatımına dair elimizdeki en eski kanıt. O dönemde insanların soyut düşünme kapasitesine sahip olduğunu gösteriyor” dedi.
Resimde ağzı kısmen açık, hareketsiz duran bir domuz ve en az üç insan benzeri figür görülüyor.
En büyük insan figürü iki kolunu da uzatmış ve bir çubuk tutuyor gibi resmedilmiş.
İkincisi, domuzun hemen önünde, başı domuzun burnunun yanında. Ayrıca bir ucu domuzun boğazına temas eden bir sopa tutuyor gibi görünüyor.
İnsana benzeyen son figür, bacakları yukarı bakacak ve dışa doğru yayılacak şekilde baş aşağı duruyor. Bir eli domuzun kafasına doğru uzanıyor ve dokunuyor gibi görünüyor.
İLK KANITLAR AFRİKA’DAKİ KAYALARDA BULUNDU
Bilim insanlarından oluşan ekip, Cakarta’daki Ulusal Araştırma ve Yenilik Ajansı’ndan (BRIN) Endonezyalı bir kaya sanatı uzmanı olan Adhi Agus Oktaviana tarafından yönetildi.
Oktaviana, hikaye anlatıcılığının Endonezya’da çok erken dönemlerden itibaren erken insan kültürünün önemli bir parçası olduğunu söylüyor:
“İnsanlar muhtemelen 51 bin 200 yıldan çok daha uzun bir süredir hikayeler anlatıyorlar, ancak kelimeler fosilleşmediği için sadece sanattaki sahne tasvirleri gibi dolaylı kanıtlara başvurabiliyoruz.”
Oktaviana ayrıca Sulawesi sanatının şu ana kadar arkeolojinin bildiği en eski kanıt olduğunu söyledi.
Çizime dair ilk kanıtlar Afrika’nın güneyindeki Blombos Mağaraları’nda kayalar üzerinde bulundu ve 75 bin ile 100 bin yıl öncesine dayanıyor.
Bunlar geometrik desenlerden oluşuyor.
Güney Sulawesi’nin Maros-Pangkep bölgesindeki Leang Karampuang kireçtaşı mağarasında bulunan yeni resim, temsili sanatı, yani resmi yapan kişi ya da kişilerin etrafındaki dünyanın soyut bir temsilini gösteriyor.
Dolayısıyla, türümüzün düşünce süreçlerinde sanat ve bilimi doğuran bir evrimi temsil ediyor.
“TEMSİLİ SANATIN ESKİ ÖRNEKLERİ”
Ayrıntıların yayınlandığı Nature dergisinde kıdemli editör olan Dr. Henry Gee’ye göre asıl soru, insan zihnindeki bu uyanışı neyin tetiklediği.
Gee, şunları söyledi: “Yaklaşık 50 bin yıl önce bir şeyler olmuş gibi görünüyor, kısa bir süre sonra Neandertaller ve Hobbitler gibi diğer tüm insan türleri yok oldu. O zamanın bir noktasında insan beyninde bir şeyler olduğunu düşünmek çok romantik, ama bence temsili sanatın daha da eski örneklerinin olması daha muhtemel.”
Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nden Prof Chris Stringer, modern insanın ilk evrimleştiği yer olan Afrika’da antik temsili sanat örnekleri olabileceğine, ancak henüz hiç bulunmadığına inanıyor:
“Bu bulgu, temsili sanatın ilk olarak 50 bin yıl önce Afrika’da üretildiği ve türümüzün yayılmasıyla birlikte bu kavramın da yayıldığı fikrini güçlendiriyor. Eğer bu doğruysa, Afrika da dahil olmak üzere diğer bölgelerden çok sayıda yeni destekleyici kanıt henüz ortaya çıkmadı. Açıkçası bu en eski tarih, tek bir alanda tek bir panel üzerinde yapılan bir çalışmadır. Umarız bu önemli bulguyu doğrulamak için daha fazla alanda daha fazla tarihleme yapılır.”
DAHA DOĞRU TARİHLEME YAPILABİLİYOR
Yeni tarihlendirme, sanat eserinin küçük bir kısmının lazer kullanılarak kesilmesini içeren yeni bir yöntemle mümkün oldu.
Bu sayede araştırmacılar sanat eserinin farklı kısımlarını daha ayrıntılı bir şekilde inceleyerek daha doğru bir tarihleme yapabiliyor.
Yeni yöntem daha yaygın olarak kullanılmaya başlandıkça, dünya genelinde mağara sanatı bulunan birçok alan yeniden tarihlendirilebilir ve muhtemelen temsili sanatın ortaya çıkışını daha da geriye itebilir.
10 yıl öncesine kadar antik mağara sanatına dair tek kanıt İspanya ve Güney Fransa gibi yerlerde bulunuyordu. Bu da bazılarının, bugün bildiğimiz sanat ve bilime yol açan yaratıcı patlamanın Avrupa’da başladığına inanmasına yol açtı.
Ancak 2014 yılında Güney Suluwesi’de renkli insan eli taslaklarının keşfedilmesi bu görüşü yıktı. Ardından Kasım 2018’de bilim insanları Endonezya’nın Borneo Adası’ndaki Lubang Jeriji Saléh mağarasında, 40 binden yıldan daha eski olduğu düşünülen, bilinmeyen bir hayvana ait en eski temsili sanat eserini buldular.
“HİKAYE ANLATIMINA YENİ BİR IŞIK TUTUYOR”
Griffith Üniversitesi’nden Prof Adam Brumm, Endonezya’daki son mağara sanatı keşiflerinin, hikaye anlatımının sanat tarihindeki önemli rolüne yeni bir ışık tuttuğunu söyledi:
“Sulawesi’de şimdiye kadar bulduğumuz en eski mağara sanatının tanınabilir sahnelerden oluşması dikkat çekicidir: Yani, insanları ve hayvanları, sanatçının bir tür anlatı, bir hikaye iletmeyi amaçladığı sonucuna varabileceğimiz şekilde etkileşim halinde gösteren resimler.”
